Een vermoeden?

Al je vermoed dat een jongere zichzelf beschadigt, ga je daarover het gesprek met hem of haar aan. Hoe eerder, hoe beter. Misschien dat de zelfbeschadiging nog geen vast patroon laat zien en de jongere daardoor ook beter te helpen is.

Daarbij moet je het stoppen van de zelfbeschadiging niet perse als het eerste, belangrijkste doel zien. Het is belangrijk om eerst uit te vinden wat voor functie zelfbeschadiging voor de jongere heeft. Zomaar ‘eisen’ dat iemand stopt, zonder een alternatieve strategie te bieden om staande te blijven, werkt niet.

Het gebruik van vragenlijsten om vast te stellen of een jongere zichzelf beschadigt wordt afgeraden. Dergelijke instrumenten kunnen niet goed voorspellen of een jongere zichzelf beschadigt. De jongere kan er immers om verschillende redenen voor kiezen er niets over te zeggen of om sociaal wenselijke antwoorden te geven.

Kweek vertrouwen

Besef allereerst dat jongeren het lastig vinden om een volwassene te vertellen over hun zelfbeschadiging. Bijvoorbeeld omdat ze bang zijn niet serieus genomen te worden en het label aandachttrekker of aansteller te krijgen. Ze kunnen ook bang zijn om gereduceerd te worden tot ‘iemand die zichzelf beschadigt’ en dan niet meer als persoon gezien te worden.

Ook kunnen ze denken dat hun situatie erger wordt als ze het vertellen. Ze maken zich zorgen over wat er dan zal gebeuren, wie het allemaal nog meer komt te weten en wat voor invloed dit op de relatie met anderen zal hebben

Als een jongere de zelfbeschadiging met jou als volwassene deelt, betekent het dat de jongere jou vertrouwt. Hoe je reageert is dus erg belangrijk bij het behouden van het vertrouwen.

Probeer het gedrag te begrijpen

Het kan erg heftig zijn om te zien of te weten dat iemand zichzelf beschadigt. Als je merkt dat het je erg aangrijpt is het verstandig om eerst je eigen emoties te begrijpen en te aanvaarden en om te bedenken dat de jongere zich vaak niet anders kan uiten. Zie de zelfbeschadiging als een uiting van emoties waarvoor de jongere geen andere uitlaatklep heeft.

Geen manipulatie

Jongeren die zichzelf beschadigen benadrukken zelf dat zelfbeschadiging niet gezien moet worden als ‘manipulatief gedrag’, of als een poging om op een negatieve manier de aandacht trekken. Het is een uiting van een ondraaglijke psychische pijn, een pijn waaraan ze op dat moment geen andere vorm weten te geven. Ze hebben behoefte aan een luisterend oor en échte interesse voor wat meemaken. Iemand die er voor hen is en die naar hen luistert en die zich verdiept in de persoon en in de achterliggende redenen en die met hen meedenkt.

Vooral niet doen:

Het onderwerp negeren, vaag blijven over waar het om gaat, in paniek schieten en direct allerlei instanties gaan inlichten, je hulp opdringen, iemand gaan controleren, vragen de zelfbeschadiging te laten zien (tenzij medisch nodig), ervan uitgaan dat iemand gaat stoppen, zelfbeschadiging verbieden, iets beloven wat je niet waar kan maken (bijvoorbeeld dat je er altijd bent voor iemand, of dat je het nooit aan iemand zal vertellen).

Zie verder: Gesprekstips bij een vermoeden.